Słów kilka o gorączce
Gorączka jest powszechnym objawem występującym u dzieci. Może ona pojawić się zarówno podczas łagodnej infekcji wirusowej, ale może być także związana z poważnymi stanami np. z sepsą. Jak ją zatem interpretować? Jak ją zwalczać? Kiedy skontaktować się z lekarzem?
PO PIERWSZE: Nie każde podwyższenie temperatury ciała nazywamy gorączką. Według zaleceń za gorączkę uznajemy podwyższenie temperatury ciała powyżej 38^C. Temperaturę 37,5^C- 38^C określamy jako stan podgorączkowy. Podczas rozmowy z lekarzem rodzice powinni unikać sformułowań typu „ Dziecko wydawało się ciepłe”, „Dziecko chyba miało gorączkę”. Takie obserwacje są niejednoznaczne i niewiele wnoszą do procesu diagnostycznego. Temperatura ciała jest parametrem, który w łatwy i szybki sposób można zmierzyć, więc po co posługiwać się przypuszczeniami?
PO DRUGIE: Temperaturę ciała można mierzyć w kilku miejscach oraz różnymi rodzajami termometrów. W ostatnim czasie dużą popularnością cieszą się termometry bezdotykowe na podczerwień, jednak czasami dają one różne wartości pomiarów. Dosyć dobrze sprawdzają się termometry elektroniczne. Bez względu na rodzaj termometru, ważne jest aby pomiaru temperatury ciała wykonywać w miejscu i w sposób opisany przez producenta termometru. U dzieci do 2-3 roku życia zalecany jest pomiar temperatury ciała w odbycie. Trzeba przy tym pamiętać, że w tej metodzie używa się termometru z giętką końcówką, którą przed użyciem trzeba natłuścić na przykład oliwką a po dokonaniu pomiaru dokładnie umyć i odkazić. Często jednak ta metoda nie jest akceptowana przez rodziców. Pomiar temperatury ciała w dole pachowym jest w tej grupie wiekowej również miarodajny. U starszych dzieci temperaturę można mierzyć w przewodzie słuchowym zewnętrznym, w dole pachowym lub w jamie ustnej. Jeżeli mamy wątpliwość co do dokładności pomiaru – powtórzmy pomiar.
PO TRZECIE: Leki przeciwgorączkowe trzeba stosować zawsze u dzieci, u których temperatura ciała osiągnęła poziom 38,5^C. Nie ma arbitralnie przyjętej wartości temperatury od której należy rozpocząć stosowanie leków przeciwgorączkowych. Jedno dziecko przy temperaturze ciała 37,8^C będzie zmęczone, marudne i osłabione a inne przy temperaturze ciała 38,2^C będzie
w pełni aktywne. O zastosowaniu leków przeciwgorączkowych decyduje stan dziecka i jego samopoczucie. Dlatego u jednego dziecka leki przeciwgorączkowe należy zastosować przy temperaturze ciała 37,8^C a u innego można z lekami wstrzymać się do temperatury 38,5^C pod warunkiem prawidłowego funkcjonowania dziecka. Zawsze leki przeciwgorączkowe podajemy przy temperaturze 38,5 ^C i wyższej. Odrębnym zagadnieniem są dzieci, które w przeszłości przebyły epizod drgawek gorączkowych lub mają obciążony wywiad rodzinny w tym kierunku. U tych dzieci stosujemy leki przeciwgorączkowe już na etapie stanu podgorączkowego.
PO CZWARTE: W Polsce najczęściej w leczeniu przeciwgorączkowym stosuje się ibuprofen
i paracetamol. Należy pamiętać,że dla noworodków i niemowląt do końca 3 m.ż. dostępny jest tylko paracetamol. Nie ma jednoznacznego wskazania, który z tych leków powinien być zastosowany jako pierwszy w zwalczaniu gorączki u starszych dzieci. Różne źródła podają różne informacje. Warto zaznaczyć,że ibuprofenu nie powinno się stosować w stanach odwodnienia ( czyli np. przy biegunce i wymiotach) oraz podczas zachorowania na ospę wietrzną. W tych przypadkach paracetamol wydaje się być bezpieczniejszym lekiem. Wykazano natomiast,że działanie ibuprofenu następuje nieco szybciej i trwa nieco dłużej niż działanie paracetamolu. Ibuprofen działa także przeciwzapalnie, więc np. w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest lekiem preferowanym. Zarówno paracetamol jak i ibuprofen można zastosować w formie doustnej i doodbytniczej. Paracetamol stosuje się w dawce 10-15 mg/kg co 4-6h natomiast ibuprofen 8-10 mg/kg co 6-8. W formie doodbytniczej obu tych leków zaleca się dawkowanie z górnej granicy.
PO PIĄTE: Nie jest konieczne naprzemienne stosowanie ibuprofenu z paracetamolem. Jeżeli dziecko dobrze toleruje leczenie jednym z tych leków i gorączka nie utrzymuje się dłużej niż 2 dni można stosować jeden lek w odpowiedniej dawce i w odpowiednich odstępach czasu. Jeżeli natomiast gorączka utrzymuje się powyżej 2 dni lub nie uzyskujemy jej obniżenia po podaniu odpowiedniej dawki jednego leku, powinniśmy wówczas zastosować leczenie naprzemienne opisanymi wyżej dawkami. Jeżeli podaliśmy dziecku odpowiednią dawkę paracetamolu a po 30-40 minutach nie obserwujemy spadku temperatury, możemy podać wtedy ibuprofen. I odwrotnie: jeżeli podaliśmy odpowiednią dawkę ibuprofenu a pomimo to temperatura ciała po 30-40 minutach nie obniża się, możemy podać paracetamol.
PO SZÓSTE: Poza metodami farmakologicznymi do obniżania gorączki możemy użyć także metod fizykalnych np.: chłodna kąpiel czy chłodne okłady. Należy jednak pamiętać, że zawsze przed ochładzaniem fizykalnym należy dziecku podać lek przeciwgorączkowy. Jeżeli chodzi zaś o chłodną kąpiel, to nie wsadzamy dziecka do wanny z lodowatą wodą, tylko temperatura wody powinna być max 2^C niższa niż temperatura ciała.
PO SIÓDME: Z dzieckiem w trakcie gorączki nie wychodzimy na dwór. W okresie międzygorączkowym, kiedy temperatura ciała uległa normalizacji, dziecko może wyjść na krótki spacer, jeżeli warunki pogodowe na to pozwalają.
PO ÓSME: Gorączkujące dziecko walczy najprawdopodobniej z infekcją. Sama gorączka podwyższa metabolizm i powoduje większe zużywanie energii. Nie zmuszajmy wtedy dziecka do jedzenia, gdyż organizm zużywa energię na walkę z infekcją a nie chce jej zużywać na procesy trawienne. NIE ZAPOMINAJMY NATOMIAST O ODPOWIEDNIM NAWODNIENIU DZIECKA. Gorączka sprzyja odwodnieniu. Podawajmy dziecku zwiększone objętości letnich płynów ( woda, herbatka, w razie potrzeby elektrolity).
PO DZIEWIĄTE: Dziecko z gorączką nie powinno być nadmiernie ubrane i opatulone. Dreszcze występujące w trakcie narastania gorączki, nie świadczą o tym,że dziecku jest zimno. Temperatura pomieszczenia powinna wynosić 20-21^C. Przepocone ubranka należy szybko zmieniać na suche. Pamiętajmy o regularnym wietrzeniu pomieszczeń i utrzymywaniu prawidłowej wilgotności powietrza.
PO DZIESIĄTE: Kontaktu z lekarzem wymaga każda gorączka u dziecka do 3. miesiąca życia, u starszego niemowlęcia gorączka powyżej 39^C, gorączka, która przebiega z intensywnymi wymiotami i biegunką, gorączka przy której występują zmiany skórne, gorączki, które przedłużają się powyżej 3 dni, gorączki przy których występują drgawki lub zaburzenia świadomości i zachowania dziecka, gorączka u dziecka, które choruje na poważną chorobę przewlekłą. Jeżeli rodzic ma jakiekolwiek wątpliwości odnośnie stanu gorączkującego dziecka, zawsze powinien skontaktować się z lekarzem.
Gorączka – niby temat wszystkim znany, powszechny, a jednak stwarzający dość dużo niejasności w praktyce pediatrycznej. Któż z nas nie zna sytuacji, kiedy przy pierwszej gorączce u dziecka, rodzice natychmiast pragną skonsultować się z lekarzem? To, co dla rodzica jest bardzo niepokojące, czasami dla lekarza nie jest niczym nadzwyczajnym, ale zdarzają się także sytuacje odwrotne Jeżeli u dziecka występuje gorączka, która ulega szybkiemu obniżeniu po lekach przeciwgorączkowych, dziecko między epizodami gorączki zachowuje się „normalnie”, nie występują inne dolegliwości, wówczas z wizytą u lekarza można poczekać. Często rodzice starszych dzieci lub kolejnego dziecka zdają sobie z tego sprawę. Rodzic jest zawsze najlepszym obserwatorem dziecka. Pamiętajmy o tym.