Dlaczego szczepienia ochronne są nadal potrzebne?

Wprowadzenie powszechnych szczepień ochronnych oraz ich egzekwowanie przez organy państwowe w wielu krajach wysokorozwiniętych pozwoliło na przestrzeni lat zapanować na zachorowalnością na wiele chorób zakaźnych, m. in. błonicę, tężec czy poliomyelitis. Tym bardziej dziwią wygłaszane przez aktywistów antyszczepionkowych, nieoparte o wiarygodne źródła, zarzuty przeciw szczepieniom dzieci i młodzieży.

W takim razie zasadnym jest po raz kolejny przypomnieć Państwu o wadze szczepień w dzisiejszej medycynie.

Czym jest szczepionka? W prostych słowach jest to preparat medyczny zawierający w swym składzie antygeny, czyli żywe lub nieaktywne fragmenty patogenów, które specyficznie stymulują układ odpornościowy do wytwarzanie przeciwciał, czyli specjalnych cząsteczek mających chronić organizm dziecka przed konkretnymi chorobami ich następstwami.

Przy czym w skład każdej szczepionki (jak również każdego innego leku dostępnego na rynku) wchodzą również substancje pomocnicze i stabilizujące. Szczepionki jako leki są jednymi z najlepiej i najbardziej wnikliwie przebadanych leków.

Niepożądane odczyny poszczepienne, czy jest się czego obawiać? Niepożądanym odczynem poszczepiennym (NOP) nazywamy każde zdarzenie medyczne mające miejsce do 30 dni po podaniu szczepionki. Przy czym zdecydowana większość NOP to zbieg okoliczności wystąpienia objawów z otrzymaniem szczepionki, a nie efekt samego szczepienia. O ten związek losowy nietrudno zwłaszcza w pierwszym roku życia gdzie szczepień jest dość dużo w krótkim czasie.

Odczyny poszczepienne są rzadkie. Przy szczepieniach stosowanych w Polsce występują przeciętnie raz na 10 tys. szczepień i są to z reguły reakcje łagodne, nie wymagające interwencji lekarskiej. Żaden lekarz niestety nie może dać rodzicom 100 % pewności że u jego dziecka nie wystąpi NOP.

Aby Państwa uspokoić przedstawię Państwu krótko jakich NOP-ów można się spodziewać po szczepieniach zarówno obowiązkowych jak i zalecanych w Polsce.

1. Odczyny poszczepienne miejscowe – ból, obrzęk, zaczerwienienie. Najczęściej ustępują same w ciągu kilku dni. Można zastosować okłady np. z Altacetu, w celu zmniejszenia obrzęku.
2. Gorączka – nie powinna przekroczyć 39 st. C, najczęściej występuje w 1 dobie po szczepieniu (wyjątek stanowi sczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce gdzie najczęściej gorączka występuje między 5 a 12 dobą po szczepieniu). Pomocne są leki przeciwgorączkowe takie jak paracetamol czy ibuprofen.
3. Drgawki gorączkowe – mogą wystąpić przy gorączce niezależnie od jej przyczyny. Należy pamiętać że taki stan wymaga interwencji lekarskiej. Jeśli u dziecka wystąpiły drgawki gorączkowe to warto przy szczepieniu zastosować profilaktycznie leki przeciwgorączkowe.
4. Nieukojony płacz – najczęściej brzmi inaczej niż zwykły płacz, trwa co najmniej 3 godziny i występuje w ciągu pierwszych 3 dni po szczepieniu. Mimo że jest to stan który bardzo niepokoi rodziców to nie wymaga on interwencji lekarskiej i ustępuje samoistnie.
5. Reakcja anafilaktyczna – najrzadziej występujący objaw poszczepienny ale najgroźniejszy. Występuje raz na milion szczepień. Zawsze wymaga pilnej interwencji lekarskiej, może wystąpić od kilku do trzydziestu minut po szczepieniu. Każdy gabinet szczepień jest wyposażony w odpowiednie leki i sprzęt aby przeciwdziałać tego typu odczynowi, dlatego przy szybkiej i profesjonalnej reakcji personelu niezwykle rzadko jest naprawdę groźny.
6. Wysypki – zwykle po szczepieniu przeciw różyczce, odrze i ospie. Są niegroźne i ustępują samoistnie.
7. Małopłytkowość – po szczepionce przeciwko odrze, śwince i różyczce. Wymaga różnicowania z innymi przyczynami małopłytkowości.

W związku z powyższym, dlaczego wciąż tak wielu rodziców ma obawy w związku ze szczepieniami? Chcąc dociec dlaczego tak się dzieje prześledzę z Państwem drogę każdej szczepionki. Najpierw szczepionka jest dopuszczona do powszechnego stosowania przeciw chorobie, wobec której do tej pory medycyna była bezradna, to w pierwszym etapie wywołuje efekt pozytywny – wyraźny spadek zachorowań na daną chorobę oraz spadek groźnych powikłań z nią związanych. Z czasem jednak przyzwyczajamy się do zaistniałej sytuacji, część z nas nawet nie pamięta chorób, przed którymi się obecnie chronimy stosując powszechne szczepienia, wówczas zaczynamy akcentować niepożądane odczyny poszczepienne związane z konkretnymi szczepieniami. Niestety należy pamiętać, że znaczny spadek zachorowań czy eliminacja niektórych chorób nie oznacza wyeliminowania bakterii i wirusów, które je wywołują, ze środowiska. Kolejnym etapem na jaki niestety zaczynamy wchodzić jest obniżenie realizacji szczepień przez brak strachu przed chorobą na którą szczepimy, co sprawia, że choroba po jakimś czasie wraca. Najlepszym przykładem jest tutaj odra, w 2015 roku odnotowaliśmy w Polsce 48 przypadków tej choroby, w 2019 roku już 1492 przypadków.

Podsumowując szczepienia nadal są niezwykle potrzebne i ich sumienna realizacja jest podstawą do trwałego uchronienia nas przed chorobami. Aktualnie jesteśmy świadkami jak jedna choroba, na którą nie ma szczepionki, może zmienić oblicze świata w jakim żyjemy. Mam nadzieję, że rozjaśniłam Państwu trochę kwestię szczepień. Jeśli pojawią się jakieś dodatkowe pytania również postaram się na nie odpowiedzieć. Pozdrawiam.

Lek. Karolina Wojdyło

Spoty informacyjne

Linki do spotów w sprawie szczepień ochronnych ( źródło NIL ): 
SPOT 1 ( 60 sek. ) , SPOT 2 ( 30 sek. )